European Disability Card (EDC)

Een handicap hebben, telkens opnieuw zijn toestand moeten uitleggen of zelfs zijn handicap moeten rechtvaardigen, enkel en alleen om hulp, een aangepaste dienstverlening of een verminderd tarief te vragen, is psychologisch zwaar, en bevordert geenszins de deelname van personen met een handicap aan het maatschappelijk leven.

Studenten of ouderen moeten gewoon hun specifieke kaart voorleggen om bepaalde voordelen te krijgen. Personen met een handicap daarentegen moeten aantonen dat zij een handicap hebben, vooral wanneer deze niet zichtbaar is, om dan te horen te krijgen dat bepaalde handicaps niet ernstig genoeg zijn of niet in aanmerking komen voor bepaalde voorzieningen.

Dit is onaanvaardbaar, des te meer wanneer de persoon door een officiële organisatie als persoon met een handicap erkend werd.

Als een van de grondleggers van de Europese Unie heeft België zich er toe verbonden het vrije verkeer van al zijn burgers te bevorderen. Door het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap in 2009 te ratificeren, bevestigde België ook opnieuw zijn verbintenis om de leefomgeving in België toegankelijker te maken voor alle personen met een handicap, ongeacht hun handicap en hun noden.

Personen met een handicap vragen geen extra rechten; zij willen hun rechten uitoefenen zoals andere burgers en deelnemen aan het maatschappelijk leven.

In 2009 stelde het BDF deze situatie aan de kaak en stelde het tegelijk voor een erkenningskaart uit te werken, volgens zeer eenvoudige principes:

1. een duidelijk en eenduidig instrument, dat door iedereen erkend wordt;
2. een onomstotelijk bewijs van de handicap;
3. de erkenning van de handicap door het land dat de kaart uitreikt;
4. de onderlinge erkenning van de kaart door de deelnemende landen;
5. een eenvoudig te gebruiken kaart, uitsluitend op vrijwillige basis;
6. een niet-discriminerende oplossing: dezelfde voordelen op hetzelfde grondgebied voor alle personen met een handicap, ongeacht hun handicap, leeftijd, nationaliteit, …

Lees het voorstel van het BDF over de Europese legitimatiekaart inzake handicap (11/02/2009)

Het BDF heeft zijn project vastberaden gepromoot en geleidelijk vond het steun in de verschillende nationale en Europese vergaderingen, in de eerste plaats dankzij het European Disability Forum. In die mate zelfs dat Europees Commissaris voor Sociale Zaken, Marianne Thyssen, in 2015 het startschot gaf voor een uitwerking op Europees niveau. 

Opmerkelijk veel personen met een handicap hebben meegewerkt aan het project: tijdens regelmatige raadplegingen konden het BDF en de Nationale Hoge Raad voor Personen met een Handicap aangeven wat de noden van de betrokkenen waren, onder meer op het vlak van de informatiedragers (brochures, website, …).

In 2016 ging eindelijk een proefproject van 2 jaar van start in 8 lidstaten: België, Cyprus, Estland, Finland, Italië, Malta, Roemenië en Slovenië. De Europese handicapkaart (European Disability Card - EDC) werd gefinancierd in het kader van het programma "Rechten, gelijkheid en burgerschap" voor de periode 2014-2021.

Het proefproject kwam ten einde in 2018. Het had tot doel de rechten van personen met een handicap te bevorderen en de vrijwillige wederzijdse erkenning van de handicapstatus in de 8 deelnemende lidstaten te ondersteunen.

In mei 2021 werd een studie voor de Europese Commissie voorbereid die tot doel had de uitvoering van het proefproject met de EDC in de 8 deelnemende EU-landen te analyseren en het nut en de kosteneffectiviteit van de uitbreiding van de kaart naar alle EU-landen te beoordelen. De studie benadrukt de win-win dimensie van de EDC:

(...) Het gebruik van de kaart heeft een grotere deelname van personen met een handicap aan de cultuur- en vrijetijdssector gestimuleerd: ongeveer 30% van de kaarthouders is van mening dat hun deelname aan culturele (en vrijetijds)activiteiten aanzienlijk of veel is toegenomen.

(...) De voordelen zijn duidelijk groter dan de kosten van het programma. Er zijn geen aanwijzingen dat deelname aan het programma hoge kosten met zich meebrengt voor dienstverleners die vrijwillig aan het kaartprogramma deelnemen. Daarentegen lijken dienstverleners een hoog economisch en sociaal rendement uit hun deelname te halen, aangezien ze nieuwe klanten aantrekken en positieve publiciteit krijgen. Bovendien geven de meeste geraadpleegde dienstverleners aan dat ze sinds hun toetreding tot het initiatief de toegankelijkheid van hun diensten hebben verbeterd.

De studie doet ook een aantal aanbevelingen:

• De lidstaten die de kaart aannemen, moeten de vier betrokken sectoren bestrijken;
• Deelname van nationale dienstverleners moet verplicht zijn;
• Dienstverleners moeten duidelijke toegankelijkheidsnormen volgen en/of toepassen;
• Het gebruik van de kaart moet regelmatig op de juiste niveaus worden gecontroleerd;
• De verstrekte informatie over de kaart moet consistent zijn.

Lees de evaluatiestudie van het proefproject rond de EDC (09/07/2021)

In 2021 werd een nieuwe en versterkte EU-strategie inzake de rechten van personen met een handicap aangenomen (tot 2030). De strategie wil ervoor zorgen dat alle personen met een handicap in Europa, ongeacht hun geslacht, ras, etnische afkomst, geloof, levensovertuiging, leeftijd of seksuele oriëntatie:

• hun mensenrechten kunnen genieten;
• gelijke kansen en gelijke toegang hebben om in de samenleving en de economie actief te zijn;
• zelf kunnen bepalen waar, hoe en met wie ze wonen;
• zich binnen de EU vrij kunnen verplaatsen ondanks hun speciale behoeften;
• niet meer gediscrimineerd worden.

Daarin stelt de Europese Commissie als één van de 7 kerninitiatieven de uitrol van de EDC in alle lidstaten voor. Een wetgevend initiatief daaromtrent staat gepland tegen eind 2023.

Lees de EU-strategie inzake de rechten van personen met een handicap 2021-2030 (03/03/2021)

In het kader van de voorbereiding van dit wetgevend initiatief, heeft de Europese Commissie een verzoek om input gelanceerd die liep van 23 november 2022 tot 9 januari 2023. De Europese Commissie vroeg in essentie naar de effecten die de uitrol van de EDC zou kunnen hebben op de dienstverleners, de overheidsinstanties en de consumenten, waaronder uiteraard de personen met een handicap.

Eind december 2022 heeft het BDF deelgenomen aan deze raadpleging:

• Wat betreft de toegang tot de EDC, vraagt het BDF de status quo: erkenning van de EDC aan elke persoon die door één van de 5 agentschappen is erkend. 
  Inzake het gebruik, dient deze vrijwillig te zijn.
• In verband met de inhoud, onderlijnt het BDF dat de EDC dezelfde aangepaste dienstverlening moet verlenen aan zowel eigen onderdanen als aan personen met een handicap uit andere lidstaten.
  • Wat betreft de betrokken sectoren, steunt het BDF de Europese Commissie in haar voornemen om de vervoersector toe te voegen aan de sectoren cultuur, sport en vrijetijdsbesteding. Vervoer is voor het ogenblik niet inbegrepen in de EDC in België. De vervoersector is niettemin cruciaal om het vrij personenverkeer te kunnen waarborgen.
  • Het BDF is gekant tegen de samenvoeging van de EDC met de Europese parkeerkaart. De twee kaarten hebben immers een verschillende rol en moeten ook fysiek apart van elkaar beschikbaar zijn.
• Het BDF dringt eveneens aan dat de Commissie een brede informatiecampagne in alle lidstaten opzet/sponsort. De Commissie zou ook kunnen overwegen om op de EU-website rond de EDC een lijst met goede praktijken aan te maken en op de kaart een QR code toe te voegen die leidt naar deze website rond de EDC.
• Ten slotte, zou het BDF willen voorstellen om een jaarlijkse prijsuitreiking te organiseren voor de gemeenten en dienstverleners die zich inzetten om de eigen dienstverlening aan te passen en toegankelijker te maken.

Lees het antwoord van het BDF aan de Europese Commissie over de EDC (20/12/2022)

In het kader van deze effectbeoordeling wordt er ook een externe studie gelanceerd om alternatief beleid, juridische opties en rechtsinstrumenten uit te werken, met als doel de EDC in alle lidstaten voor te stellen als een verbeterd instrument dat bijdraagt aan de wederzijdse erkenning van de handicapstatus in de EU.

Meer informatie over de studie ter ondersteuning van de effectbeoordeling van het EU-initiatief inzake de EDC (12/12/2022)

Op 6 september 2023 heeft de Europese Commissie een richtlijn voorgesteld om een gestandaardiseerde EDC in te voeren en de huidige Europese parkeerkaart (EPC) voor personen met een handicap te verbeteren.

Lees het voorstel van de Europese Commissie over de EDC en de Europese parkeerkaart (06/09/2023)

Dit zijn de hoofdlijnen van het voorstel voor de EDC:

• Het voorstel is een richtlijn: het zal daarom bindend zijn voor alle lidstaten.
• De EDC zal in alle lidstaten geldig zijn.
• De kaart zal de mobiliteit van personen met een handicap in de hele Europese Unie bevorderen.
• De kaart zal gebaseerd zijn op het beginsel van wederzijdse erkenning: de EDC zal worden uitgegeven door de lidstaat waarvan de persoon met een handicap staatsburger is en zal automatisch worden erkend in alle andere lidstaten.
• De kaart zal in de hele Europese Unie worden erkend en zal het bewijs vormen dat de houder in zijn of haar eigen land als persoon met een handicap wordt erkend.
• Met de kaart zal de houder kunnen genieten van vergoedingen en behandelingen die gereserveerd zijn voor personen met een handicap wanneer naar een andere lidstaat van de Europese Unie gereisd wordt.
• De kaart zal geen recht geven op sociale uitkeringen en zal het statuut van personen met een handicap niet harmoniseren: deze aspecten blijven een nationale bevoegdheid.

Het voorstel heeft ook betrekking op de parkeerkaart:

• De richtlijn creëert eveneens een Europese parkeerkaart.
• De twee kaarten worden apart gehouden! Het zal dus mogelijk zijn om de EDC te tonen bij de ingang van een museum of pretpark, terwijl de parkeerkaart onder de voorruit van de auto zit.
• Het model van de parkeerkaart zal voor alle lidstaten identiek zijn. Dit zal problemen inzake erkenning verminderen en controles vergemakkelijken.
• Een uniforme kaart betekent meer veiligheid voor de gebruikers en maakt het voor de autoriteiten gemakkelijker om fraude te bestrijden.

Het EDC-EPC-project zal nu worden geanalyseerd door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. Deze twee instanties krijgen de mogelijkheid om amendementen in te dienen. In het beste geval bereiken de drie instanties overeenstemming en wordt er in 2024 over de richtlijn gestemd.

Zodra de richtlijn is aangenomen, hebben de lidstaten 18 maanden de tijd om deze om te zetten in hun nationale wetgeving. Het BDF hoopt dat de richtlijn in 2026 van kracht wordt...

Voor het BDF is de publicatie van dit voorstel een belangrijke stap in de richting van de uitoefening van het recht op vrij verkeer van personen met een handicap in de hele Europese Unie. Het beantwoordt aan de verwachtingen van het BDF.

Natuurlijk komt het niet overeen met het gedroomde ideaal (het is een richtlijn en geen verordening...), maar er is voldaan aan de essentiële elementen die door het BDF en het European Disability Forum (EDF) tijdens de verschillende overlegfasen zijn verdedigd.

Dit geldt met name voor het duidelijke onderscheid tussen de EDC en de parkeerkaart - het idee om ze samen te voegen, werd verlaten -, maar ook voor de toegankelijkheid van beide kaarten die in fysieke en elektronische versie beschikbaar zullen zijn en voor de verplichting om ruime en toegankelijke informatie te verstrekken.

Lees het standpunt van het BDF over het voorstel van de Europese Commissie (19/09/2023)

Het BDF zal samen met het EDF amendementen voorbereiden die aan het Europees Parlement zullen worden voorgelegd.

Tegelijkertijd zal het BDF contact opnemen met de Belgische minister bevoegd voor personen met een handicap om ervoor te zorgen dat België de richtlijn op het niveau van de Europese Raad verdedigt en misschien om bepaalde amendementen voor te stellen.