27/11/2020 - Internationale beginselen en richtsnoeren inzake de toegang van personen met een handicap tot justitie
De staten die het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (CRPD) in 2006 hebben ondertekend, hebben zich ertoe verbonden de belemmeringen voor de toegang tot justitie voor personen met een handicap weg te nemen (artikel 12 & 13 van het Verdrag). Bovendien hebben de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, met name doelstelling 16, deze verbintenis nog versterkt.
Om het de volle rechtsbekwaamheid en toegang tot de rechter ten uitvoer te leggen, hebben deskundigen en het Bureau van de Hoge Commissaris voor de mensenrechten van de Verenigde Naties (OHCHR) internationale beginselen en richtsnoeren ontwikkeld inzake de toegang tot justitie voor personen met een handicap. Daaruit bleek de reële noodzaak:
- om goede praktijken op het gebied van de toegang tot justitie voor personen met een handicap te systematiseren;
- om richtsnoeren en protocollen aan te nemen voor zij die werkzaam zijn in de rechtsbedeling.
Er werden tien internationale beginselen en richtsnoeren over de toegang van personen met een handicap tot justitie bepaald. Deze zijn bedoeld om staten en andere actoren te begeleiden bij de uitvoering van hun internationale verplichtingen op het gebied van justitie:
Beginsel 1
Alle personen met een handicap hebben rechtsbekwaamheid en daarom mag niemand de toegang tot de rechter worden ontzegd op grond van zijn of haar handicap.
Beginsel 2
Faciliteiten en diensten moeten universeel toegankelijk zijn om gelijke toegang tot justitie te waarborgen zonder discriminatie van personen met een handicap.
Beginsel 3
Personen met een handicap, met inbegrip van kinderen met een handicap, hebben recht op aangepaste procedurele voorzieningen.
Beginsel 4
Personen met een handicap hebben het recht om tijdig en vlot toegang te krijgen tot juridisch advies en informatie, op voet van gelijkheid met anderen.
Beginsel 5
Personen met een handicap hebben recht op alle materiële en procedurele garanties die in het internationale recht op voet van gelijkheid met anderen worden erkend, en de staten dienen de nodige voorzieningen te treffen om een behoorlijke rechtsgang te waarborgen.
Beginsel 6
Personen met een handicap hebben recht op gratis of betaalbare rechtsbijstand.
Beginsel 7
Personen met een handicap hebben het recht om op voet van gelijkheid met anderen deel te nemen aan de rechtsbedeling.
Beginsel 8
Personen met een handicap hebben het recht om een klacht in te dienen en een rechtszaak aan te spannen in geval van misdrijven en schendingen van de mensenrechten, om hun klachten in behandeling te laten nemen en om over effectieve rechtsmiddelen te beschikken.
Beginsel 9
Sterke en doeltreffende controlemechanismen spelen een essentiële rol bij de ondersteuning van de toegang tot justitie voor personen met een handicap.
Beginsel 10
Voor al wie werkzaam is in het rechtssysteem moeten er sensibiliserings- en opleidingsprogramma's worden opgezet over de rechten van personen met een handicap, ook in het kader van de toegang tot justitie.
Het Belgian Disability Forum (BDF) heeft deze beginselen onder de aandacht gebracht van de Belgische Minister van Justitie en de drie Belgische ordes van balies.