Personen met een handicap: barrières wegnemen
IOANNIS VARDAKASTANIS en HAYDN HAMMERSLEY 7 mei 2024
Nu de verkiezingen voor het Europees Parlement voor de deur staan, is het tijd voor actie op het gebied van beleid voor personen met een handicap, niet voor medelijden.
Van personen met een handicap wordt verwacht dat ze geduld hebben - ze krijgen voortdurend beloften van beleidsmakers dat er verandering op komst is en dat er iets gedaan zal worden aan hun zorgen. Toch is het moeilijk om te negeren hoe licht sommige verkiezingsprogramma's voor juni zijn over hun betrokkenheid bij de meer dan 100 miljoen personen met een handicap die in de Europese Unie wonen.
Niet alleen de beloften over inclusie van personen met een handicap zijn mager. Zelfs de websites van de belangrijkste Europese politieke partijen bleken onlangs niet te voldoen aan de basiseisen voor toegankelijkheid.
Dit is des te onbegrijpelijker omdat Europa worstelt met zoveel crisissen die personen met een handicap onevenredig hard treffen - vaak niet alleen achtergelaten, maar ook vergeten. De 'polycrisis' rechtvaardigt niet dat problemen voor personen met een handicap aan de kant worden geschoven, integendeel, het versterkt juist de argumenten om er prioriteit aan te geven.
Opzienbarend beeld
We hebben het over een belangrijke groep mensen. Volgens de laatste cijfers van Eurostat heeft 27% van de mensen in de EU een of andere handicap; onder vrouwen loopt dit op tot bijna 30%. Het is moeilijk om beleidsmakers niet ter verantwoording te roepen voor het sluiten van de ogen voor de uitdagingen waar meer dan een kwart van de bevolking mee te maken heeft.
De gegevens spreken voor zich dat de barrières voor personen met een handicap dringend uit de weg moeten worden geruimd. De cijfers op EU-niveau geven een onthutsend beeld van hoe anders het leven eruitziet als je een handicap hebt.
In armoede leven. In de EU loopt 18,3% van de personen zonder handicap het risico op armoede en sociale uitsluiting. Voor personen met een handicap loopt dit cijfer echter op tot 28,8%. Het cijfer is zelfs nog hoger voor vrouwen met een handicap, van wie 29,8% dit risico loopt, en het stijgt tot ongeveer 36% voor personen met een handicap die veel ondersteuning nodig hebben.
Of denk aan werkgelegenheid. Gemiddeld ligt de arbeidsparticipatie van personen met een handicap in de EU meer dan 21 procentpunten lager dan die van personen zonder handicap. In sommige landen is het verschil veel groter, zoals in Ierland (37 procentpunten), Kroatië (36pp) en België (35,3pp). Personen met een handicap werken ook veel vaker slechts deeltijds, in laagbetaalde banen of in beschutte werkplaatsen, wat een enorme impact heeft op hun levenskwaliteit.
Jongeren met een handicap hebben het extra moeilijk. Velen zijn gedwongen om vroegtijdig het onderwijs te verlaten omdat ze niet de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben: 22,1% van de personen met een handicap in de EU gaat voortijdig van school, vergeleken met slechts 8,4% van de personen zonder handicap. Nogmaals, hoe groter de ondersteuningsbehoeften van een persoon, hoe groter de kans dat het onderwijssysteem hier niet aan tegemoet komt: maar liefst 41,8% van de jongeren met grote ondersteuningsbehoeften maakt de school niet af.
Degenen die erin slagen om hun school af te maken en naar de universiteit te gaan, worden vervolgens geconfronteerd met een reeks andere belemmeringen, vooral als ze van plan zijn om in het buitenland te gaan leren. Het gebrek aan inclusief onderwijs van goede kwaliteit verslechtert in het algemeen de werkgelegenheidsperspectieven voor jongeren bij de overgang naar volwassenheid: 31,1% van de jongeren met een handicap heeft geen baan en volgt geen onderwijs of opleiding (NEETs); onder degenen met hogere ondersteuningsbehoeften ligt dit cijfer rond de 42%.
En daar blijft het niet bij. Talloze mensen met een handicap worden elk jaar zonder uitleg geweigerd in vliegtuigen, treinen of bussen in de EU of komen aan op hun bestemming waar hun hulpmiddelen stuk zijn zonder hoop op volledige compensatie. Meer dan een miljoen mensen met een handicap worden in de EU nog steeds afgezonderd in institutionele zorg. En talloze vrouwen en meisjes met een handicap ondergaan nog steeds gedwongen sterilisatie.
Dit is een momentopname van de barrières die de maatschappij opwerpt voor de meeste personen met een handicap in de EU. Zij hebben geen behoefte aan sympathie, maar verwachten dat hun rechten als burgers worden gerespecteerd. En hoewel van de EU niet verwacht kan worden dat ze al deze problemen oplost - de Verdragen geven haar niet de bevoegdheid om dat te doen - zou ze een aantal dingen veel beter kunnen doen.
Veel meer ambitie
Ten eerste moeten haar instellingen de omvang van de uitdaging erkennen en dienovereenkomstig financiële en personele middelen toewijzen. Structurele innovatie is nodig: er moet een directoraat-generaal voor gelijkheid en grondrechten in de Europese Commissie komen, dat nauw samenwerkt met een commissie of coördinator voor personen met een handicap in het Europees Parlement en een formatie voor gelijkheid in de Raad van de EU.
De unie moet ook veel ambitieuzer zijn in haar politieke en beleidsprioriteiten, zich richten op de zorgen van mensen met een handicap en de moed hebben om wettelijk bindende maatregelen op te leggen. De EU heeft bewezen dat ze daartoe in staat is met initiatieven zoals de nieuwe European Disability Card en de parkeerkaart voor personen met een handicap en wetgeving zoals de Europese toegankelijkheidswet.
Waarom beginnen we, in overeenstemming met de bevoegdheden van de EU, het nieuwe mandaat niet met het aanpakken van instapweigering op vluchten en het garanderen van een eerlijke compensatie wanneer mobiliteitshulpmiddelen verloren gaan of beschadigd raken tijdens de reis? De Commissie heeft wetgeving voorgesteld om deze rechten te herzien, maar is te kort geschoten als het gaat om passagiers met een handicap. Het parlement en de raad hebben de kans om een betere, op rechten gebaseerde tekst voor te stellen.
De EU moet ook werken aan werkgelegenheid. Er is een blauwdruk in de Europese Jeugdgarantie, een initiatief dat gesteund wordt door 99 miljard euro aan EU-financiering en dat tientallen miljoenen jongeren in de hele EU aan werk en opleidingsprogramma's heeft geholpen en heeft geresulteerd in een daling van het aantal werkloze jongeren. De Europese beweging voor personen met een handicap vraagt de EU om een soortgelijk initiatief op te zetten voor personen met een handicap. Deze 'Europese werkgelegenheids- en vaardigheidsgarantie voor personen met een handicap' zou een aangepaste versie zijn, waarbij leeftijdsgrenzen worden geschrapt om in aanmerking te komen, personen hun broodnodige uitkering voor personen met een handicap kunnen behouden wanneer ze hun nieuwe functie uitoefenen en extra fondsen worden verstrekt om werkgevers te ondersteunen bij het doorvoeren van noodzakelijke aanpassingen of aankopen voor de werkplek.
Het is ook van cruciaal belang dat mensen toegang krijgen tot de hulpmiddelen en technologieën die ze nodig hebben om dagelijkse activiteiten uit te voeren. De EU kan het pad effenen door de beschikbaarheid en betaalbaarheid van ondersteunende technologieën en hulpmiddelen voor personen met een handicap in de hele interne markt beter te controleren.
We moeten ook dringend de gedwongen sterilisatie van vrouwen en meisjes met een handicap verbieden. En de EU moet onmiddellijk stoppen met het financieren van instellingen waar personen met een handicap worden afgezonderd en hun basisrechten worden ontzegd.
Beleidsmakers moeten eerst en vooral de barrières erkennen waarmee de Europese bevolking met een handicap wordt geconfronteerd en van het wegwerken van deze barrières een prioriteit maken. Onze boodschap aan alle politieke fracties, aan alle kandidaten voor het Europees Parlement en aan iedereen die in aanmerking komt om hun lidstaten tijdens de volgende zittingsperiode te vertegenwoordigen binnen de andere EU-instellingen is: heb geen medelijden met personen met een handicap - handel gewoon.