De Europese pijler van sociale rechten
Inleiding
De Europese pijler van sociale rechten legt een aantal grondbeginselen en -rechten vast om de goede werking van de arbeidsmarkten en van de socialebeschermingsstelsels te waarborgen. Hij zal de weg aanwijzen naar een hernieuwde convergentie in de richting van betere levens- en arbeidsomstandigheden in alle deelnemende lidstaten.
Hij behelst drie thema’s:
- Gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt
- Billijke arbeidsvoorwaarden
- Sociale bescherming en inclusie
Context
In zijn eerste toespraak over de staat van de Unie in september 2015 heeft voorzitter Juncker zijn visie over een Europese pijler van sociale rechten voorgesteld. Deze pijler moet inspelen op de veranderende realiteit in de arbeidswereld en de weg aanwijzen naar een hernieuwde convergentie binnen de eurozone. De pijler is in eerste instantie op de eurozone gericht, maar alle lidstaten mogen deelnemen.
Sinds de aankondiging van het initiatief heeft een breed debat plaatsgevonden met de EU-overheden, de lidstaten, de sociale partners, het maatschappelijk middenveld en de burgers over de inhoud en de rol van de Europese pijler van sociale rechten, evenals over de manier waarop een eerlijk en sociaal rechtvaardig Europa kan worden gegarandeerd.
Op 8 maart 2016 heeft de Commissie een eerste ontwerp van de Europese pijler van sociale rechten voorgesteld en het initiatief genomen van een openbare raadpleging. De Commissie heeft daarop ruim 16 500 online antwoorden en zowat 200 standpuntnota’s ontvangen. Het BDF heeft de vragenlijst online ingevuld. De aandacht werd gevestigd op bepaalde punten in de antwoorden op de vragenlijst (zie verder).
Met meer dan 600 deelnemers is de slotconferentie “Going forward together”, in januari 2017, een sterk moment van de raadpleging geweest. De resultaten van deze raadpleging zullen dienen om de Europese pijler van sociale rechten af te werken.
De Europese pijler van sociale rechten werd namelijk door de Commissie aanbevolen op 26 april 2017. De Commissie heeft zich ook ertoe verbonden besprekingen aan te vatten met het Europees Parlement en de Europese Raad om een brede politieke ondersteuning en de goedkeuring van de pijler op het hoogste niveau te bekomen.
Punten waarop het BDF de aandacht heeft gevestigd
Prioriteiten op sociaal vlak:
- vastleggen van een gewaarborgd minimuminkomen en toegang tot de goederen en diensten voor de eerste levensbehoeften;
- uitvoeren van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap: zonder zich in te mengen in de nationale regelingen inzake sociale bescherming, zou Europa duidelijk structuurfondsen moeten toewijzen aan (menselijke, bouw-, tewerkstellings-, …) projecten waardoor zelfredzaamheid en inclusie mogelijk worden, terwijl de Europese sociale fondsen thans de kosten in verband met de bouw van serviceflats en andere centra, waar emancipatie en inclusie niet de eerste bekommernis is, ten laste nemen.
Prioriteiten inzake tewerkstelling:
- ondersteunen van de tewerkstelling van personen met een handicap en zieken in de gewone economische kringloop door van de tewerkstelling van de personen een criterium voor duurzame ontwikkeling en maatschappelijke verplichting voor de werkgevers te maken.
Aspecten die niet op gepaste manier werden hernomen of tot op heden niet aan bod zijn gekomen:
- situatie van de mantelzorgers;
- ondersteuning aan een autonome en in de maatschappij geïntegreerde veroudering.
Noodzaak om acties te ondernemen en indicatoren uit te werken op alle gebieden.
Inhoud
De Europese pijler van sociale rechten heeft tot doel de burgers nieuwe en meer doeltreffende rechten toe te kennen. Hij berust op 20 grondbeginselen uitgewerkt rond drie thema’s:
Hoofdstuk I: Gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt
- Onderwijs, opleiding en een leven lang leren
- Gelijkheid van mannen en vrouwen
- Gelijke kansen
- Actieve ondersteuning bij het vinden van werk
Hoofdstuk II: Billijke arbeidsvoorwaarden
- Veilige en flexibele werkgelegenheid
- Loon
- Informatie over arbeidsvoorwaarden en bescherming bij ontslag
- Sociale dialoog en betrokkenheid van werknemers
- Evenwicht tussen werk en privéleven
- Een gezonde, veilige en goed aangepaste werkomgeving en gegevensbescherming
Hoofdstuk III: Sociale bescherming en inclusie
- Kinderopvang en hulp aan kinderen
- Sociale bescherming
- Werkloosheidsuitkeringen
- Minimuminkomen
- Inkomen voor ouderen en pensioenen
- Gezondheidszorg
- Inclusie van personen met een handicap
- Langdurige zorg
- Huisvesting en ondersteuning voor daklozen
- Toegang tot essentiële diensten
Bepalingen die bijzonder belangrijk zijn voor personen met een handicap
- Onderwijs, opleiding en een leven lang leren
Iedere persoon heeft recht op inclusief kwaliteitsonderwijs, opleiding en een leven lang leren om competenties te behouden en te verwerven, waardoor hij volledig kan deelnemen aan het maatschappelijk leven en succesvol kan omgaan met veranderingen op de arbeidsmarkt.
- Gelijke kansen
Gelijke behandeling en gelijke kansen gelden voor iedere persoon, zonder onderscheid op basis van geslacht, ras of etnische afstamming, geloof of levensbeschouwing, handicap, leeftijd of seksuele geaardheid, voor wat betreft tewerkstelling, sociale bescherming, onderwijs en ook de toegang tot goederen en diensten die het publiek ter beschikking staan. Gelijke kansen voor ondervertegenwoordigde groepen moeten worden aangemoedigd.
- Actieve ondersteuning bij het vinden van werk
Iedere persoon heeft recht op snelle en aan zijn behoeften aangepaste bijstand waardoor hij zijn mogelijkheden voor een tewerkstelling of een activiteit van niet-loontrekkende kan verbeteren. Dit houdt het recht in op hulp bij het zoeken naar werk, opleiding en herscholing. Eenieders rechten op sociale bescherming en op opleiding worden tijdens de beroepsovergang overgedragen.
Jongeren hebben recht op een voortgezette opleiding, op scholing, op een stage of op een werkaanbieding van hoogstaande kwaliteit binnen de vier maanden volgend op het verlies van hun betrekking of aan het einde van hun schooltijd.
Werklozen hebben recht op gepersonaliseerde, voortdurende en samenhangende ondersteuning. Langdurig werklozen hebben recht op een individuele, grondige balans uiterlijk tot de 18de werkloosheidsmaand.
- Veilige en flexibele werkgelegenheid
Ongeacht de soort en de duur van de arbeidsrelatie hebben de werknemers recht op een gelijke en billijke behandeling wat betreft de arbeidsomstandigheden, de toegang tot sociale bescherming en opleiding. De overgang naar vormen van tewerkstelling voor onbepaalde duur wordt aangemoedigd.
Mits naleving van de wetgeving en van de collectieve overeenkomsten moet de flexibiliteit die de werkgevers nodig hebben om zich snel aan te passen aan de veranderingen van de economische context, worden gewaarborgd.
De innoverende manieren van werken die degelijke arbeidsomstandigheden verzekeren, worden aangemoedigd. De bedrijfsgeest en zelfstandig werk worden ondersteund. Professionele mobiliteit wordt vergemakkelijkt.
Arbeidsrelaties die leiden tot onzekere arbeidsomstandigheden moeten worden voorkomen, onder andere door de misbruiken van atypische contracten te verbieden. Gelijk welke stageperiode moet een redelijke duur hebben.
- Evenwicht tussen werk en privéleven
Ouders en personen met gezinsverantwoordelijkheden hebben recht op aangepast verlof, flexibele werktijdregelingen en toegang tot diensten voor kinderopvang. Vrouwen en mannen moeten dezelfde toegang tot speciale verloven hebben om hun gezinsverantwoordelijkheden te vervullen en worden ertoe aangemoedigd ze op een evenwichtige manier te gebruiken.
- Sociale bescherming
Ongeacht de soort of de duur van hun arbeidsrelatie hebben werknemers, en in vergelijkbare omstandigheden zelfstandigen, recht op een aangepaste sociale bescherming.
- Minimuminkomen
Uitkeringen voor een passend minimuminkomen moeten worden verzekerd aan diegenen die niet over voldoende inkomsten beschikken om waardig te leven tijdens alle levensfasen; een effectieve toegang tot goederen en diensten moet hen worden gewaarborgd. Voor diegenen die kunnen werken, zouden de uitkeringen voor een minimuminkomen moeten worden gecombineerd met het aansporen tot (her)integratie op de arbeidsmarkt.
- Gezondheidszorg
Iedere persoon heeft het recht op toegang tot degelijke preventieve en curatieve gezondheidszorg, tegen schappelijke prijzen en binnen redelijke termijnen.
- Inclusie van personen met een handicap
Personen met een handicap hebben recht op inkomenssteun om waardig te leven, op dienstverlening waardoor zij aan de arbeidsmarkt en het maatschappelijk leven kunnen deelnemen evenals op een aan hun behoeften aangepaste werkomgeving.
- Langdurige zorg
Iedere persoon heeft recht op langdurige kwaliteitszorg tegen schappelijke prijzen, in het bijzonder op thuiszorgdiensten en nabijheidsdiensten.
- Toegang tot essentiële diensten
Iedere persoon heeft recht op toegang tot kwaliteitsvolle essentiële diensten, met inbegrip van water, zuiveringsdiensten, energie, vervoer, financiële diensten en digitale communicatie. Maatregelen om vlottere toegang tot deze diensten te hebben, moeten worden voorzien voor behoeftige personen.
Standpunt van het BDF en van het EDF
Het EDF en het BDF zijn verheugd dat ze de mogelijkheid hebben gehad bij te dragen tot het uitwerken van de sociale pijler. De voor personen met een handicap meest relevante principes van de sociale pijler kunnen, indien zij door de lidstaten van de Europese Unie worden goedgekeurd, hun leven veranderen.
Het BDF vindt het evenwel spijtig dat de 20 principes jammer genoeg geenszins bindend zijn, aangezien het om een aanbeveling gaat.
Het uitvoeren van de pijler zal berusten op een sociale boordtabel waardoor de evoluties en de resultaten in alle landen van de EU kunnen worden opgevolgd. Geen enkele sanctie is evenwel voorzien in geval van niet-naleving.
Het maatschappelijk middenveld zal alles in het werk moeten stellen om de overheden regelmatig te herinneren aan de 20 principes in de Europese pijler van sociale rechten.
Meer informatie
http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-1007_nl.htm
http://www.edf-feph.org/newsroom/news/social-pillar-positive-step-towards-social-rights